Aan de randen van onze akkers heeft het altijd gekrioeld van het leven. Daar bloeien bijzondere planten en vinden dieren hun huis boven en onder de grond. Hazen bouwen er hun leger tussen de kluiten van de omgeploegde akker. De roggelelie met haar knaloranje bloemen bloeit het weligst tussen de rogge op deze reepjes land. Onder de grond graven de regenwormen hun gangen en houden ze de bodem luchtig terwijl ze organisch materiaal verteren. Maar hoe lang nog?
In het voorjaar van 2021 startten de Klimaatdichters, een collectief van intussen 221 Vlaamse en Nederlandse woordkunstenaars, met een reeks multidisciplinaire voorstellingen over dieren, planten en andere soorten wier voortbestaan wordt bedreigd. Deze voorstellingen herdenken en vieren de levens van soorten die mogelijk niet lang meer op aarde te vinden zullen zijn. De Klimaatdichters vinden dat geen enkel wezen onopgemerkt zou mogen (uit)sterven. Ze geven deze aardbewoners een stem, die waarschuwt en ook de hoop uitspreekt dat andere niet hetzelfde lot hoeven te ondergaan. Bij iedere voorstelling staat een aantal specifieke soorten centraal en wordt ook de achterliggende problematiek belicht die ervoor heeft gezorgd dat deze soorten in moeilijkheden verkeren.
Op 16 april 2021 vond in Pakhuis de Zwijger een inleidende avond plaats, ‘Liederen voor het leven’, die als livecast met een publiek werd gedeeld. Elf Klimaatdichters droegen gedichten voor over de bedreigde dieren of planten waar zij zich persoonlijk zorgen om maakten. Tekenaar Babette Wagenvoort maakte nieuwe tekeningen en animaties.
In de tweede multidisciplinaire voorstelling volgen we specifiek de haas, de roggelelie en de worm, die het alle drie hard te verduren hebben door onze intensieve landbouwmethodes. We leren over het bodemvoedselweb waarin zij elk hun eigen plaats hebben en intens met elkaar verbonden zijn. Dichters Maud Vanhauwaert, Moya De Feyter en Saskia Stehouwer schrijven en performen nieuw werk. Dichter-bioloog Pieter Van de Walle loodst het publiek door de wetenschap en opnieuw lopen de tekeningen en animaties van Babette Wagenvoort als een verbindende rode draad door de voorstelling. Tot slot duikt muzikant Ewout Lehoucq in zijn repertoire, op zoek naar zijn meest grondse muziek. Deze melange van poëzie, beeld, muziek en wetenschap werpt een creatieve blik op én onder de grond.
ze wil haar tenen in het donker
haar haren in het licht
ze is wat ze overlaat
geschubde broedbollen verse broze borelingen zo zonder moeders rokken
ploeg je te diep je maakt alles kapot
haar bladrand is behaard haar doosvrucht scherpkantig haar stengelbladeren staan wijdopen
nooit eerder zag ik een blad zo open staan
zag ik eender wat zo open staan
(uit ‘Koorts in het roggeveld’ een gedicht van Moya De Feyter)
‘Biologische diversiteit is een rommeltje. Het loopt, kruipt, zwemt, duikt, zoemt. Maar extinctie is stil en heeft geen andere stem dan die van onszelf.’ (Paul Hawken)
*
we zoeken een ruimte waarin ze past
als het krimpt en donker wordt
als de korsten loslaten
(uit ‘wormen en sterren’, een gedicht van Saskia Stehouwer)
Manifest van de Klimaatdichters
Wij zijn Klimaatdichters, een snel groeiende beweging van Vlaamse en Nederlandse woordkunstenaars. Naar het voorbeeld van Poets for the Planet strijden we met poëzie in al haar verschijningsvormen voor een klimaatvriendelijke wereld.
Onze planeet verkeert in een crisis. Oceanen verzuren. Soorten verdwijnen. Bossen branden. Ons eigen voortbestaan wordt bedreigd. Het is tijd dat we het warm voelen worden onder onze voeten, dit is meer dan een hittegolf of winter zonder sneeuw. Het is tijd om onze stem als een vuist in de lucht te gooien.
Aangemoedigd door protest over de hele wereld geloven we dat poëzie een belangrijke rol kan vervullen om het tij te keren, als creatief en inspirerend geluid in de strijd voor het klimaat.
» We worden gedreven door woorden en zijn gericht op transformatie. We willen inspireren, verontrusten en mobiliseren, aan de hand van poëzie-evenementen, acties, debatten en publicaties. We zijn daarbij liefdevol en voorkomend, maar ook licht ontvlambaar.
» We zijn lyrisch over de natuur en ziedend over de destructie. We zetten de schoonheid van de taal in voor bewustwording. We willen mens en planeet verbinden en de individuele en collectieve verantwoordelijkheid versterken.
» We werken samen met protest- en milieubewegingen die zich inzetten voor het klimaat.
» We zijn inclusief, niet gebonden door leeftijd, geloof, gender of origine.
» We geloven in poëzie als verzet tegen klimaatmoeheid. We weigeren lijdzaam toe te kijken hoe de ecologische ramp wereldwijd steeds grotere vormen aanneemt.
» We stellen ons een toekomst voor waarin lessen zijn getrokken uit de ecologische noodtoestand. Een toekomst waarin de natuur op de eerste plaats staat en alle levende wezens welvaren.
» We roepen dichters en spoken word-artiesten uit Nederland en Vlaanderen op zich bij ons aan te sluiten en moedigen schrijvers uit andere landen aan tot eenzelfde poëtisch-activistische stellingname. We dromen van een wereldwijde kunstenaarsgemeenschap die samenspant rond één missie: de zorg voor onze planeet.
Klimaatdichters – wij schrijven de aarde niet af.
het hoofd buigend
strepen vretend uit de aarde
graverend lijnen in de bodem
omhoog omhoog
om een verhouding te beginnen
(uit ‘segmenten/het noorden is naar rechts’, een gedicht van Saskia Stehouwer)
zie je een haas, vergeet dan niet
hem bij zijn zevenenzeventig namen te noemen:
wittebuik, lichtvoet, hop-om-de-heuvel
kruipverder, stilzitter, grondsnuffer (Seamus Heaney)
eet je hazenvlees
dan krijgt je lichaam negen dagen lang
een gloed van seksuele kracht (Plinius de Oudere)
(uit ‘Haas’, een gedicht van Pieter Van de Walle)
SPEELLIJST
‘DE HAAS, DE ROGGELELIE EN DE WORM’
* 20 november 2022 om 15u in Zaal 3 in Den Haag
* 30 november 2022 om 20u in het Willemsfonds in Gent i.s.m. PoëzieCentrum
* 9 december 2022 om 20u in de Blikfabriek in Hoboken i.s.m. VONK & Zonen